Santiago de Ois: enero 2012

A casa de Golpe é un edificación do século XVIII e está situado no lugar do Casal na nosa parroquia de Santiago de Ois. A súa propitaria é Paca, viúva de Luis Golpe.

A CASA TRADICIONAL GALEGA

A casa galega non era tan só o conxunto de construcción destinadas á vivenda. A casa estaba formada polas terras, a vivenda, as construccións destinadas ás diversas actividades e os membros da unidade familiar que traballaban e vivían nela. Cada casa tiña , e ten , o seu alcume polo que era coñecida e que identificaba tamén aos seus habitantes.

As casas tradicionais do noso concello correspóndense coa tipoloxía da "casa das agras coruñesas" que está presente nunha ampla rexión situada entre o mar e as serras occidentais. A maioría son casas con sobrado que dispoñen de dous andares.

A planta baixa ou terrea dispón dun corredor que vai de porta a porta, da eira ao corral. A un lado deste corredor atopamos a cociña e a outro as cortes do gando e as escaleiras que levaban ao primeiro andar. A casa galega era unha casa aberta, a única dependica pechada era o sobrado.

Na cociña atopabase a lareira, coa boca do forno cara a ela, coronada pola cambota que recolle o fume cara a chimenea. Arredor da lareira desenvolviase unha boa parte da vida familiar: cociñar, quentarse, recibir as visitas, parolar.... Nesta dependencia atopábase o mobiliario preciso para os trebellos de cociñar e o enxoval: a mesa e bancos, que nalgún caso eran de levantar, a artesa e o fregadeiro onde se situaba a única fiestra da cociña. Moitas veces comunicada coa cociña atopábase a bodsega.

As cortes ocupaban unha boa parte desta planta baixa e nela estabsan as vacas e as ovellas. Normalmente, os porcos, os cabalos ou mulos tiñan un cortello aparte, As cortes comunicabanse co corredor central mediante unha especie de fiestras, as comedeiras polas que se alimentaban os animais. O gando proporcionaba calor aos cuartos de durmir que se atopaban no sobrado.

As escaleiras que que daban ao sobrado normalmente desembocaban nunha sala que tamén facía de distribuidor para acceder aos cuartos de durmir. Esta sala utilizábase para xantar os días de festa, poñíase o leito cando había algún invitado, facíase o velorio dalgún morto e era o lugar onde traballaban as costureiras cando era precisa a súa labor na casa.

A CASA DE GOLPE

Tanto en Santiago de Ois como nos reus arredores podemos atoparnos coa tipoloxía de casas que acabamos de describir. Pero quero fixarme nunha que pola súas dimensións é unha boa representación do que deu en chamar en tempos pasados "casa grande".

É, coma dixen antes, unha edificación do século XVIII, e está situada no lugar do Casal..

A súa entrada principal da ao camiño do Casal. A porta exterior, de madeira de castaño sen nengún tipo de adorno, pero de un considerable grosor é de dúas follas, e da paso a un amplo patio cuberto con dúas portas aos lados, que antigamente comunicaban cas cortes dos cabalos, xa que neste tipo de casas sempre había cabalos ou mulas como medio de transporte.

Outra porta da casa comunica este patio coa vivenda en sí, a través dun amplo comedor. Ao fondo deste corredor outra porte comunica a vivenda coa eira, reproducindo así a típica construcción das casas de aldea con dúas entradas enfrontdas. A un lado do corredor, a coiña, e ao outro o lugar onde estaban as cortes das vacas, e as escaleiras que soben ao piso. No corredor hai unhas pedras sobresaíntes e que se usaban para pousar as sellas de auga e para colgar ferramentas de traballo.

A cociña da casa de Golpe, cham a atención polas súas dimensións. Reproduce o deseño típico, cunha gran lareira, un vertedoiro e unha zona de comedor, na que hai un antigo chinero restaurado, onde antigamente se gardaba a louza. O que máis impresiona é a lareira, toda ela de sillería ben coidada, levantada do chan da cociña unhos sesenta ou setenta centímetros para faciliar o traballo das cociñeiras, pois nela era onde se facía a comida, en potes colgados das gramalleiras ou ben en cacharros pousados nos tres pés. Esta lareira conta con unha columna de granito de dimensións considerables como apoio da cambota. Ao arredor da lareira, dous bancos, tamén de castaño, serían de asentos onde os da casa e algúns veciños se quentaban nas longas noites de inverno. Nun lateral, a boca do forno para cocelo pan. A estructura do memso pode verse desde o exterior, nun lateral da gran cheminea.Al carón da lareira, o vertedoiro de granito, presidido por unha fiestra de madeira.

No extremo da cociña unha porta comunica coa bodega. Nun primeiro paso atopamos un saleiro de considerables dimensións, feito de pedra do país, hoxe en día algo desfeito pola salitre, e de seguido a bodega, onde se almacenaban as patacas, as barricas do viño da colleita propia. Destaca sobre todo, o lagar, onde se espremían as uvas. Non creo que quede non xa na nosa aldea, se non en todo o concello, un lagar de estas características, con un fuso de madeira ben codado e unha gran viga de castaño de grandes dimensións. Ata hai pouco tempo, o lagar aínda prestaba o seu servicio.

A construcción desta casa destaca polo grosor dos seus muros, tanto exteriores como interiores, todos eles de pedra de granito ben traballada. Desde fora, destaca a gran cheminea que coroa o tellado nun lateral, xusto enriba da lareira, o que nos pode dar unha idea das dimensións desta.

Na fachada sur, a que da á eira, pode adiviñarse pola disposición das pedras que conforman a parede a existencia dunha antiga solaina.

Chama tamén a atención o alero que bordea todo o tellado, feito en granito.

No interior da casa sobresae a conxunción da pedra e a madeira sobre todo de castaño. As división dos cuartos están feitas a base de paredes de pedra con un grosor aproxinmado duns oitenta centímetros. As estancias son moi amplas e coma signo de distinción destaca a existencia dun primitivo servicio hixiénico, único por aquel entonces nunha casa deste tipo, composto por un oco pra facer as necesidades fisiolóxicas. A conducción desta evacuación realizábase por unha canalización de pedra incrustada nada parede exterior.

Unha das dependencias desta casa foi utilizada durante varios anos como escola. A ela os nenos e nenas das parroquia accedían por unha escaleira exterior feita en pedra do país. A estancia, de amplas dimensións, atopábase nun extremo da edificación principal, comunicada interiormente con esta e nun plano lixeiramente superior.

O conxunto complétase con un hórreo de pedra e madeira, con tellado de dúas augas, e sen nengún tipo de adorno, e con un pozo de auga dos chamados artesáns coroado por un arco do que pendura unha roldana pla que baixaba e subía o caldeiro.

Destacan na casa as ferraxes das portas, feitas por man de ferreiro, así como as caravillas e pechaduras. Cada fiestra conta con dous paradors de ferro oc fin de suxeitalas cando están abertas e asegurads contra o envite do aire. Tamén existen un vetanucos abertos nos muros exteriores para a ventilación das cortes dos animais, perfectamente enmarcadas con pedras ben traballadas.