A ESCOLIÑA

Levamos moitos anos aquí. Eu moitos máis que ela. Un a beira doutro. Cando estaba so, o tempo pasaba despacio, un verano, un outono, un inverno...e volta a primavera. Un día chegaron uns homes, diron voltas ao meu redor, Mamasiña, qué medo, pensei que a miña vida remataba, que ian facer de min unhas boas hachas para a lareira ou un bon chinero para a cociña. Pero non. Ao día seguinte chegaron moitos homes e puxeronse a traballar, pouco a pouco fixeron as cimentes, despois as paredes, o tellado, as ventas, a porta de medio arco. Despois calearon, e por fin a escoliña estivo rematada. Cos primeiros días frescos do outono, chegaron os nenos. Os nenos e a mestra. Era morena, alta e guapa. Era boa cos nenos e viase que a querían, Os veciños tamen lle tomaron cariño e caseque todos os días cando saía levaba unha cestiña con algun cariño que lle traían os nenos de parte dos pais. Pero nunca quixo quedar a vivir alí. Fixeranlle unha casa a carón da aula, pero decía que tiña medo de vivir alí sola. ¿medo alí? ¿comigo? Eu cuidaría dela. As veciñas da aldea tampouco entendían porque non vivía alí a mestra. Con aquela casa tan boa, con cuarto de baño e todo! E catro habitacións. Pero ela iba e viña todolos días. Tiña coche.Moi moderna. Eu sempre pensei que o que tiña non era medo, se non un mozo na cidade.
Nunca fun tan féliz. Ao pouco do mencer, xa escoitaba a bocina do coche, que saudaba aos veciños que ia atopando. Saía do coche, tan guapa e tan alta. Metíase na escola. Ao pouco ian chegando os cativos. Sempre eran os mesmos os primeiros, e sempre eran os mesmos os últimos, os que viñan arrastrando as zocas, e recelando por entrar.
Escoitabaos cantar as táboas de multiplicar, os ríos de España, “España limita al norte con el mar cantábrico,al oeste con el océano atlántico.....”. O mellor era cando saían ao recreo, xogaban, rian, cantaban, rifaban, sentabanse a miña sombra, intentaban trepar por min. Qué felices eramos todos! Ao chegar o verán, deixaba de ver a mestra, pero os rapaces seguían vindo a xogar no camposa diante da escola. Vin crecer e escoitei como aprendían a ler todos os nenos da aldea. No inverno, cando nevaba, a mestra non viña, o seu auto non podía chegar, pero os cativos seguían vindo a enredar ca neve, aos meus pes.
Pero un ano, cando xa as miñas follas empezaban a caer, e os días eran máis curtos o que me indicaba que faltaba xa faltaba pouco para volver a ver a mestra abrindo a porta da escoliña, non daba chegado o día, os días foron maís cortos e máis fríos e os rapaces nunca voltaron. Dende a miña altura divisiba toda a aldea e pronto vin como todos subían a un coche de línea, que os levaba pola mañá cedo e os traía a tardiña. A escoliña quedóu vacía. Os nenos seguián vindo polas tardes ao chegaren do colexio grande do pobo. Non fixo falla que pasase moito tempo para que os rapazotes da aldea, rompesen os cristais da escola e entrasen na aula. Viñan a fumar os seus pitillos as escondidas dos maiores e a falar das suas cousas. Tamén facían compaña. Pola tarde os nenos xogando na camposa e a noitiña eran os mozos da aldea os que me acompañaban cos seus contos e risas. Tamen viñan as parelliñas a achcucharse ao caron das paredes da escola ou deitarse a sombra das miñas polas. ¡¡Se eu falara!!
Así pasaron uns anos. A escola, sin mantemento de ninguen ia pouco a pouco perdendo o cor branco das paredes, dende a miña altura vía cómo xa lle faltaban tellas, xa non lle quedaba ningún cristal enteiro, as hedras subían polas paredes arriba, Os mozos deixaron de vir, porque xa non era un lugar tranquilo e seguro, o tellado estaba perigoso, pero unha tarde chegaron outros rapaces, nenos da cidade que viñan de vacacions e que non tiñan respeto por nada, e empezaron a golpes con todo. As pobres paredes da escoliña, gastadas pola moita auga que caera por elas dende que o inverno pasado caera a metade do tellado, non aguantaron os embistes das patadas e dos mazazos dos rapaces, e caeron moitos cacchos. Pobre escola, qué falla de respeto, pero comigo non se atrevían, ou quizais, nin se decatasen de que eu estaba alí vendoo todo. Levaba tantísimos anos alí que xa nin reparaban en min. O tempo fixoo o resto e a escoliña terminou caendo. E volvín a estar só. Xa non viña ninguen por alí. Non sei canto tempo pasou pero pareceume moitísimo ata que un bo día chegaron por alí outros homes. Falaron e falaron mentras daban voltas as ruinas da escoliña. Pasados uns días chegaron uns homes e traballaron, levantaron de novo as paredes, pintaron, tellado novo, ventanas de aluminio e porta tamén ainda que conservando a forma da porta antiga de medio arco. Aceras ao redor con cemento. Non tardaron moito en rematar. Ata fixeron unha festa con todos os veciños cando inaurguraron. Pero os nenos non voltaron. Agora veñen os maiores da aldea e fan manudalidades, ximnasia, e de vez en cando unha festiña con grupo musical. Xa non estou solo, pero non é o mesmo. Seguenlle a chamar a Escola. De vez en cando veñen por aquí algún dos meus nenos que xa son adultos e sentanse aos meus pes. Ahí estan un rato, a cavilar, ca mirada perdida na camposa da escola e no paisaxe da aldea que tan ben se ve dende aquí. Eu sei que están escoitando o mesmo ca min: as voces dos nenos cantando: “España limita al norte con el mar cantábrico....”

　

A ESCOLA DE SANTIAGO DE OIS

Xa que falamos da igrexa, do castelo, faltanos, cómo non!, a escola. A mágoa é que non teño a penas datos nin da súa construcción nin do nome dos mestres que alí impartiron clases.
Puiden saber que hai moitos anos, nos tempos da miña avoa facía as veces de escola unha sala na casa de Golpe do Casal. Tamén ocupou unha dependencia na casa de Fortunato Golpe no Casal. Máis tarde impartironse clases na casa de Andrés de Vazquez.
D. EduardoVázquez Somoza foi un dos mestres de Santiago de Ois. Era natural de Melide. En Santiago de Compostela coñecéu a que sería a sus esposa, Dona Teresa Vidal. Él veu destinado a Santiago de Ois, e ela, despóis de pasar por Cumbraos no concello de Sobrado dos Monxes, elixíu destino na aldea veciña de Santa María de Ois, cando morreu Dona Petra, a mestra titular da escola de dita aldea. O matrimonio vivíu ata o ano 1948 na aldea de Santiago de Ois, onde nacerían tres dos seus catro filos, Nucha, Elena e Nardo. Posteriormente, trasladáronse ó lugar de Castrillon na aldea de Santa María de Ois e sería aquí onde nacería Lourdes, a cuarta filla da parella. No ano l965 dona Teresa sería destinada xunto co seu home, para a cidade da Coruña, onde impartirían clases ata xubilarse nos colexios Raquel Camacho e Curros Enríquez, respectivamente. Don Eduardo faleceu no ano 1977, e dona Teresa no 2004 ós 95 anos de idade.
Como xa dixen antes non sei en que ano se fixo a escola no lugar de Pena Cuberta, nin os anos que durou aberta, que penso que non foron moitos, porque pronto se deixaron as escolas de aldea para agrupar os nenos en colexios máis grandes polo que os nenos de Santiago de Ois, Santa María de Ois, e de todas aldeas do concello acabaron indo ao colexio Vales Villamarín de Betanzos, onde siguen indo, aínda que a escola de Santa María de Ois, foi rehabilitada e agora é unha escola unitaria de educación infantil onde van os nenos de 3 a 5 anos.
A escola de Santiago de Ois correú peor sorte, e foi totalmente abandonada. Eu recordoa cos pupitres de madeira, as pizarras, os mapas,libros....etc, etc. Foi unha pena que ningún organismo se preocupara de conservala porque sería ahora un auténtico museo do ensino. Pouco a pouco, foi esquilmada de todas as pertenencias que alí quedaron, e o tempo foi terminando con ela, ata quedar en ruínas. Xa hai anos que está arranxada, e agora serve para actividades como xinmasia, manualidades, comidas dos veciños, xuntanzas veciñais, etc.
Cando eu era nena o edificio aínda estaba en pé, era o noso lugar de encontro, a parte da taberna de Marcote. Cantas tardes temos pasado alí xogando e moceando nos anos de adolescencia.
O edificio constaba de un vestíbulo. Neste vestíbulo había dúas ¿ou tres portas? que eran os servicios. e outra porta que daba a aula, grande, espaciosa e luminosa. Pola parte de atrás estaba a escola do mestre, que nuna foi habitada. Tiña unha cociña con una bilbaína, un baño, catro habitacións e un cuartiño que sería a despensa. Ao primeiro xogabamos na parte de diante, no que era a aula, e dábanos moito medo entrar na casa do mestre, pero pouco a pouco, fomos perdendo o medo e xa todo era noso. Tamén lembro que pola parte de atrás da casa do mestre, había un alpendre, para meter leña e outros enseres e un pozo. O pozo estasba moi perigoso porque non tiña brocal. Nós sabíamos onde estaba, pero aínda así algún adulto puxolle unhas boas pedras enriba. Moitas veces estiven sentada nesas pedras, votando pedriñas polas rendixas entre pedra e pedra e escoitando o ruído da pedra ao bater ca auga.

Escola de Santiago de Ois en ruínas

Son lembrazas, pero sólo eso, lembranzas. Non teño ningún dato, por eso gustaríame que se alguén que lee este blog sabe algo máis da escola, de cando se construíu, cantos anos estuvo aberta, quen foi o mestre ou mestsres que alí fixeron escola agradeceríao moito. O blog da nosa aldea queda un pouco coxo sen datos da escola.